7 - કડવુ ૭ મું - માયાથી બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિ / અખેગીતા (અખો)
રાગ ધન્યાશ્રી
માયા મોટી જગમાંહે નટીજી,
તે આગળ કોઇન શકે ખટીજી;
હરિહર અજથી આગલ વટીજી,
સમઝી ન જાયે એવી માયા અટપટીજી. ૧
પૂર્વછાયા
સમઝી ન જાયે એવી માયા, દીસે નહી ને બલવતી;
ચૌદ લોકની આદિ માતા,ૐકારથી પહેલી હતી. ૧
ત્રિગુણ પહેલી શૂન્ય-સ્વામિની, તેણેં ગુણ જનમી ઉભા કર્યા;
પછે જનની થૈ યોષિતા, બલ પોષિ પોતે વર્યા. ૨
ચિદ્દ્શક્તિ ચતુરા ચરાચર, ગુણસાથે ભજે વલી;
દેવ દાનવ નાગ માનવ, રમે રમાડે એકલી. ૩
ઉર્ણનાભ જેમ ઊર્ણા મૂકી, તે મૂકીને પાછી ભખે;
તેમ માયા ચિદ્દ્શક્તિ માટે. મોહોટું સામર્થ્ય એ વિષે. ૪
ત્રિગુણ થઇ ચોવીશ રૂપેં, તેહનો ભેદ કહૂં કથી;
જ્યમ જલ જમાય શીતયોગે, તેહને જડતા પ્રગટે માહેંથી, ૫
સત્ત્વ રજ તમ રૂપે થઇ માયા, પછે એકેએકના બહુ થયા;
પંચભૂત ને પંચમાત્રા, તામસના નિપજી રહ્યા. ૬
રાજસનાં ઇંદ્રિ દશે, અને દશે તેના દેવતા;
ઇંદ્રિયે ઇંદ્રિયે તે વશ્યા, આપ આપણું સ્થલ સેવતા. ૭
મન બુધ્ધિ ચિત્ત અહંકાર જે, તે સત્ત્વગુણ્થી ઉપના;
એ સૃષ્ટિનાં ચિવિશ કારણ, માયા-સમલિત રૂપના. ૮
પ્રકૃતિ તે પંચવીશમી, પરિવાર સર્વ તેહેનો કહ્યો;
પણ છવીશમો પરમાતમા, તે યથારથ જ્યમ-ત્યમ રહ્યો ૯
કહે અખો સહુ કો સુણો, એ કહ્યું છે ધીમંતને;
એ સમઝે તો કામ સરે નરનું, જો સેવો હરિ-ગુરુ-સંતને. ૧૦
***
શબ્દાર્થ
૧. નટીજી = નાચ કરનારી
૨. ખટીજી = જય પામી શકે
૩. વટીજી = ગઇ છે
૪. શૂન્ય-સ્વામિની = માયા
૫. યોષિતા = સ્ત્રી
૬. ચિદ્દ્શક્તિ = ચૈતન્યની શક્તિ
૭. ઉર્ણનાભ = કરોળીઓ
૮. ઊર્ણા = લાળ
૯. જમાય = જામી જાય
૧૦. પંચમાત્રા = શબદાદિ પાંચ તન્માત્રા
૧૧. માયા-સમલિત = માયાથી મળેલા
૧૨. ધીમંતને = બુધ્ધિમાનને
0 comments
Leave comment